In 1916 publiceerde Henri Fayol, een Frans mijningenieur en manager (1841-1929), in volle WOI oorlog zijn boek 'Administration industrielle et générale.'
Dit was niet het eerste managementboek. Algemeen beschouwd was Fayol wél de eerste die zich afvroeg 'wat is management?', die de aard van het managerswerk analyseerde en op grond van zijn ervaringen als topman van een mijnbouw- en staalconcern een complete managementtheorie formuleerde.
Zijn centrale definities van managementtaken – plannen, organiseren, opdrachten geven, coördineren en controleren (prévoyance, organisation, commandement, coordination et contrôle) werden tot in de jaren zeventig algemeen aanvaard.
Teveel management en te weinig leiderschap
John Kotter kwam na veel observaties binnen organisaties tot de conclusie dat er twee 'complete actiesystemen' naast elkaar bestaan: het management (à la Fayol) en het leiderschap, dat volgende hoofdtaken omvat: (1) sturen, een visie en strategieën voor de toekomst van het bedrijf ontwikkelen; (2) mensen op één lijn brengen: zorgen dat anderen de gekozen richting begrijpen, accepteren en ondersteunen; (3) mensen motiveren en inspireren door een beroep op heel fundamentele, maar vaak onaangeboorde menselijke behoeften, waarden en emoties. Kotter stelt terecht dat duizenden ondernemingen veel te veel gemanaged of veel te weinig geleid worden. Want te veel managers, hoewel competent, hebben geen duidelijk begrip van wat leiderschap inhoudt.
John Kotter meent ook terecht dat sommige mensen geboren worden met leiderschapskwaliteiten en dat een beperkt aantal andere managers het ook kunnen leren.
Vele managementthema’s zijn al eeuwen bedacht. In de Oudheid waren er schrijvers die de wijsheid van het taoïsme overbrachten naar de leider. Er bestaan stukjes over management van Shakespeare, en stukjes van Attila de Hun (gestorven in 453) als model voor managementtactiek in het zakenleven. En natuurlijk “De Vorst” van Machiavelli bevat volgens velen volkomen toepasbare regels voor het gedrag van ondernemingsleiders.
Sedert Taylor (1911, Principles of Scientific Management) en Fayol (1916) tot 1940 waren er in alle talen behalve het Japans een zeventigtal business-boeken. Na Wereldoorlog II steeg dat aantal tot minstens 10.000 per jaar (wellicht veel meer).
Een georganiseerde economische vooruitgang
De moderne onderneming is geboren in de koolmijnen van Midden-Frankrijk in de periode 1890-1915. Het boek van Fayol werd pas in 1949 in het Engels uitgebracht onder de titel 'General and Industrial Management.' Maar de thema’s van Fayol waren toen al een succes in de Angelsaksische landen omdat F. W. Taylor, ook een ingenieur, gelijkaardige theorieën ontwikkelde. Deze ideeën kregen de naam “management.” En de mensen die zich onledig houden met de omzetting van deze theorieën in praktijk noemen zich managers en leiders. Zij vormen in onze samenleving een afzonderlijke en leidende groep.
Zelden in de geschiedenis van de mensheid is een dergelijke groep zo spoedig onmisbaar gebleken. Het management is het orgaan van de maatschappij dat er speciaal mee belast is de toevertrouwde menselijke en materiële hulpbronnen productief aan te wenden. Het draagt derhalve de verantwoording voor de georganiseerde economische vooruitgang.
Hoe bedrijven moeten gemanaged en geleid worden bestaan er vele theorieën. Vele ervan zijn reeds verdwenen en zullen verdwijnen. De managementtheorie die m.i. de meeste kans heeft om te overleven is deze van de lerende organisatie. Volgens dit begrip worden de medewerkers op alle niveaus, inclusief het topmanagement, in staat gesteld hun eigen vaardigheden, kennis en competenties te ontwikkelen ten behoeve van een grotere effectiviteit van het geheel. Een lerende organisatie werkt voortdurend aan de uitbreiding en de verfijning van haar vermogen, in een steeds veranderende omgeving, om haar toekomst vorm te geven.
Robert Stouthuysen
Erevoorzitter Janssen Pharmaceutica en VOKA
