Het vermogen om koolstofopvangtechnologie op te schalen zou een rol kunnen spelen bij het beperken van de opwarming van de aarde tot minder dan 1,5°C.
Twee belangrijke projecten die online komen - en verzekerd zijn door Allianz Commercial - laten het potentieel zien van wat een belangrijke overgangstechnologie kan zijn naar net-zero.
Op de voorgrond worden vijf spades in een grimmige, dorre vlakte geramd. In de verte, maar omkaderd in het midden van het beeld, zijn graafmachines te zien om te benadrukken dat het hier gaat om een ceremonie waarbij de eerste steen wordt gelegd. De foto en het bijbehorende artikel in The Economist van mei dit jaar, beschrijft Notrees, een plaats met een toepasselijke naam in een afgelegen, stoffige uithoek van Texas. Vlakbij wordt Stratos gebouwd, 's werelds grootste fabriek voor directe luchtopvang (DAC) op commerciële schaal.
Stratos is eigendom van 1PointFive, een dochteronderneming van Occidental, en maakt gebruik van technologie die ontwikkeld is door Carbon Engineering, een Canadese startup die wordt gesteund door Bill Gates, om kooldioxide uit de lucht te zuigen, te concentreren en te injecteren in geologische formaties diep onder de grond. Als het systeem in 2025 volledig operationeel is, zal het naar verwachting jaarlijks tot 500.000 ton CO2 opvangen en permanent vastleggen.
1PointFive verkoopt koolstofdioxideverwijderingscredits (CDR-credits) aan bedrijven die hun emissies per ton willen verwijderen. De afgevangen koolstof kan niet alleen worden vastgelegd, maar kan ook worden gebruikt in plastic, beton, net-zero brandstoffen of biobrandstoffen, om drankjes te laten bruisen en om de plantengroei in broeikassen te stimuleren.
Door het klimaatbudget heen branden
Kooldioxideverwijderingstechnologieën (CDR) worden al lang gezien als een middel om de klimaatchaos aan te pakken, maar het potentieel was grotendeels theoretisch. Twee projecten bij Sleipner en Snohvit voor de kust van Noorwegen hebben respectievelijk 27 en 15 jaar lang miljoenen tonnen CO2 afgevangen en veilig opgeslagen, maar de algehele toepassing kwam maar langzaam op gang.
Dit is echter veranderd nu klimaatmaatregelen steeds sneller worden geïmplementeerd. In 2021 werd Orca, een grootschalige DAC- en opslaginstallatie in Hellisheidi, IJsland, in gebruik genomen, als eerste van een nieuwe generatie installaties gebaseerd op nieuwere, goedkopere technologieën. Hoewel klein (Orca vangt momenteel slechts ongeveer 4.000 ton CO2 per jaar af), toonde de IJslandse installatie het potentieel. Sindsdien is er een stormloop geweest van geplande CDR-projecten.
'Laten we duidelijk zijn: CDR alleen zal de planeet niet redden. Het blijft effectiever om nooit CO2 uit te stoten dan om te proberen de deeltjes achteraf uit de atmosfeer te zuigen', zegt Steffen Halscheidt, Global Practice Group Leader, Oil & Gas bij Allianz Commercial.
'Dit is echter niet altijd praktisch in een wereld waar we staal en beton nodig hebben en waar mensen nog steeds willen vliegen, bouwen en hun huizen verwarmen. CO2 zal waarschijnlijk niet snel uit industriële processen verdwijnen, dus koolstofbeperking is essentieel als we de klimaatverandering in toom willen houden.'
De mesrand waarop de wereld balanceert, is vastgelegd in het 'koolstofbudget'. Dit verwijst naar de maximale hoeveelheid CO₂ die nog kan worden uitgestoten met een kans om de opwarming tegen het einde van de eeuw te beperken tot 1,5°C ten opzichte van het pre-industriële niveau. Als de gemiddelde temperatuur wereldwijd boven de 1,5°C stijgt, zullen de natuurlijke systemen die ons in stand houden naar verwachting een gevaarlijk keerpunt overschrijden.
Volgens een schatting in de recente herziening van de klimaatwetenschap (AR6) van het door de VN gesteunde Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) kan de wereld vanaf 1 januari 2020 slechts 300 gigaton (Gt)meer uitstoten om de opwarming hoogstwaarschijnlijk te beperken tot 1,5°C. Aangezien we momenteel jaarlijks ongeveer 40Gt CO₂ uitstoten, zou het resterende budget rond 2027 opgebruikt kunnen zijn.
Ademruimte helpen creëren
CDR. In AR6 concludeerde het IPCC dat het opvangen en opslaan van CO2, hoewel duur, een rol zou kunnen spelen bij het binnen de perken houden van de temperatuur op aarde. De hoop is dat het verwijderen van koolstof uit de atmosfeer ademruimte biedt om sectoren die veel vervuilen, koolstofarm te maken. Het afvangen van koolstof is door makelaar Aon ook gerangschikt als een van de top-10 transformatieve technologieën die in het verschiet liggen.
'Het verminderen van emissies is fundamenteel, maar we hebben koolstofverwijdering nodig om naar net-zero en vervolgens naar netto negatieve emissies te gaan,' legt Halscheidt uit.
Naast Stratos, waar Allianz Commercial mede het verzekeringsprogramma voor de bouwfase leidt, is Allianz Commercial ook betrokken bij Northern Lights, een uniek CCS-project in Noorwegen. Volgens het Global CCS Institute, een denktank die het opvangen van koolstof bevordert, zijn dit twee van de ongeveer 200 koolstofopslagprojecten die momenteel wereldwijd in actief of in ontwikkeling zijn.
Northern Lights is een joint venture van Shell, Total Energies en Equinor, gesteund door de Noorse overheid, en is het eerste grensoverschrijdende project dat Europese industriële bedrijven een oplossing biedt om hun CO2-uitstoot veilig en permanent op te slaan.
Terwijl Stratos CO2 uit de lucht zuigt, verzamelt Northern Lights het uit industriële processen. Northern Lights zal vloeibaar CO2 van Europese industriële bedrijven transporteren en het ongeveer 2600 meter onder de zeebodem begraven, ter hoogte van Øygarden in de Noordzee. Allianz Commercial is de hoofdverzekeraar van de bouw van de CO2-ontvangstterminal en de offshore opslagoplossing.
Er zijn al commerciële contracten getekend met onder andere Yara Sluiskil, een Nederlandse producent van stikstofmeststoffen en industriële chemicaliën. Vanaf 2025 zal alleen al vanuit Nederland 800.000 ton CO2 per jaar worden verscheept. Northern Lights gelooft dat de jaarlijkse capaciteit in 2026 vijf miljoen ton kan bedragen.
Uitdagingen en risico's
De hausse in koolstofverwijdering kan niet snel genoeg komen. Er wordt geschat dat de wereld tot 1000 gigaton CO2 uit de atmosfeer moet verwijderen tegen het einde van de eeuw, anders riskeren we het verlies van de beschaving zoals we die kennen.
'Om de koolstofverwijdering te laten groeien in lijn met de huidige schattingen is een dringende, massale schaalvergroting nodig in het komende decennium', zegt Halscheidt. 'Overheidsbeleid moet samengaan met privékapitaal om het volledige potentieel van CCS te ontsluiten en de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden om de meest catastrofale gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.' Allianz biedt momenteel niet alleen verzekeringsdekking, maar ook financiering voor dergelijke projecten.
Er zijn redenen om optimistisch te zijn: de opkomende industrie groeit snel. In 2019 bedroeg de capaciteit van CCS-installaties wereldwijd 85 miljoen ton per jaar. In 2022 was dat al meer dan 240 miljoen ton, met een groeiend aantal nieuwe projecten in de pijplijn over de hele wereld.
Overheidssteun helpt ook om de industrie van de grond te krijgen. Zo'n 251 miljard dollar van het budget dat onlangs door de regering Bidenin de VS is gereserveerd voor klimaatmaatregelen, is bestemd voor het opvangen van koolstof. Het antwoord van de EU, de NextGenerationEU, zal waarschijnlijk ook het opvangen van koolstof bevorderen.
'Dit is een snel ontwikkelende industrie', zegt Halscheidt. 'De onderliggende technologie bestaat al sinds de jaren zeventig, maar de factoren zorgen er nu voor dat de groei versnelt, en ze wordt gedreven door slimme, jonge, toegewijde mensen die de toekomst van onze planeet begrijpen en vastbesloten zijn om een verschil te maken.'
'Natuurlijk zijn er, zoals bij elke opkomende industrie, naast de voordelen die CCS kan bieden bij het verminderen van de hoeveelheid CO2 die in de atmosfeer wordt uitgestoten, ook een aantal uitdagingen die moeten worden aangepakt naarmate deze sector zich ontwikkelt', legt Funké Adeosun, Global Transition Solutions Director bij Allianz Commercial, uit. 'Deze omvatten: de hoge kosten van het opschalen van faciliteiten en implementatie, onzekerheid over het vermogen op lange termijn van sommige landen en locaties om koolstof vast te leggen zonder aanzienlijke lekkage en het potentieel voor seismische activiteit veroorzaakt door ondergrondse injectie van CO2. Hoewel het risico op ongevallen tijdens het transport relatief laag is, kunnen er toch lekken ontstaan. Ook bestaat de kans dat het enthousiasme van sommige bedrijven om koolstof te verwijderen een middel is om hun reputatie te verbeteren in de ogen van consumenten die zich steeds meer bewust worden van het klimaat, terwijl ze doorgaan met hun uitstoot.' 'Vanuit het perspectief van risicoadvies en verzekering zijn de potentiële risico's bekend, ook al is de industrie relatief nieuw', legt Nicholas Pilz uit, een Senior Energy and Construction Risk Consultant bij Allianz Commercial in Noord-Amerika.
Voor een bouwverzekeringsproject, zoals dat van Allianz Commercial, gaat het meestal om het risico van schade tijdens de opbouw/installatie van zware installaties en apparatuur, wat mogelijk ook kan leiden tot vertraging van het project. Dan is er ook nog het risico van structuur/instorting (bv. instorting van een gebouwframe/structuur, wat om verschillende redenen kan gebeuren tijdens de opbouw), evenals het risico van een ongeval met apparatuur tijdens de levering (bv. gespecialiseerde verwerkingskits moeten naar projectlocaties worden vervoerd en kunnen tijdens de levering en het uitladen worden beschadigd). En niet te vergeten het testen en in werking stellen van diverse systemen, waaronder gasgestookte ketels voor brand-/explosierisico.
